• Jules Dumont d'Urville

Ganet e oa Jules Sébastien César Dumont d’Urville e Condé-sur-Noireau d’an 23 a viz Mae 1790 ha marvet abalamour d’ur gwallzarvoud e Meudon d’an 8 a viz Mae 1842. Ofiser a vor hag ergerzhour gall e oa, kemeret en doa perzh e beajoù skiantel etre ar bloavezhioù 1822 ha 1840, e bourzh an Astrolabe dreist-holl.

An titl zo hir ha skivet e galleg eus ar mare-se met sklaer eo evit gouzout ar pezh a zo e-barzh : « Recueil de toutes sortes de machines, d’outils, et d’ustensiles en usages pour la construction et carenne des vaisseaux, et de tout ce qui a rapport à leurs armements dans un arsenal de marine ».

Sed aze ul levr-stur a-fed sevel bigi evit an dud karget da grouiñ, da vontañ ostilhoù da vont war vor, pe da implijout anezho.

E penn al lestr kourser La Cloture e 1805 edo ar c’habiten Castex o koursial an Anglizien er Mor Karib. En e levr-bourzh e komz eus an hent, doareoù an amzer, eur ha dizeur ar veaj kement hag anv ar bigi kourset hag ar preizhoù da goulz brezel ar c’hourserezh en Antilhez.

Un hunvre diskiant e oa treuziñ ar Meurvor Atlantel. Krog e oa Bro-C’hall tamm ha tamm da grouiñ liammoù danvor adalek kreiz an XIXvet kantved ha da gevreañ ar c’hevandirioù daoust d’ar skoilhoù douaroniel ha teknikel.

Brest a zo liammet hec’h istor gant ar vrezelouriezh.

Hir eo titl ar vezhineg-mañ, gantañ avat e komprener mat penaos e oa bet savet ar vezhineg-mañ . Emile Carot, letanant a vor, en doa dastumet 162 standilhon a vezhin liesseurt oc’h ober tro ar bed e bourzh ar gorvetenn La Thisbé etre ar bloavezhioù 1858 ha 1861. Aet e oa kuit eus an Oriant e 1858 da vont da Noumea ha mont a reas alese e 1859 betek Polinezia.

Ar stumm skrivet Yroise a oa bet implijet war ar c’hartennoù mor e pad ur frapadig berr etre fin ar XVIIvet kantved ha deroù an XVIIIvet. Hervez Dictionnaire pittoresque de de marine (1835) e oa « Le passage de L’Yroise » un takad morr tro-dro da Vrest etre Beg ar Raz hag Enez-Eusa. Ar gatennourien a implijo an doare skrivañ Iroise da vare an XVII vet kantved a zeuas da vezañ an hini boas e galleg betek an amzer a vremañ.

Sellet a-dostoc’h ouzh ar gartenn vor eus 1693

Grit anaoudegezh gant Brest hag an trowardroioù a drugarez da destenioù istorel : un albom skeudennoù, deskrivadur ar galeoù, brastresoù hag kement 'zo c'hoazh...

A-raok pell e vo ivez ul levr war reolennoù ha lezennoù a Vreizh dindan ar Renad kozh, embannoù ofisiel ha sorprennoù all.

Ur fri furch a zo ac'hanoc'h war ostilhoù merdeiñ ar c'hantvedoù tremenet ? Bamañ dirak bezhinegoù a blij deoc'h? Evidoc'h eo ar rubrikenn-mañ.

It a-enep red an amzer dre ziv gazetenn eus ar vro : la Dépêche de Brest (niverelaet asambles gant an Télégramme, diellaoueg an Departamant ha Ti-kêr Brest) ha Ouest Eclair (eus Gallica). Grit ho mad ivez eus dastumadoù kevredigezhioù gouiziek..

Gwelet anezho dre AMAÑ.

Diskoachet e vez da heul hon teuliadoù koshañ (henvoulladurioù, embannadurioù ar XVIvet kantved, levrioù dibar ar Mirad glad) kement hag un dibab dielloù a-zivout istor al levraoueg.

« Je vous présente la Dépêche de Brest. Elle naît seulement et demande votre indulgence » a embann ar pennskridaozer Dessoye d'al lennerien d'an 18 a viz Du 1886.

Al levr gant 12 skeudenn ennañ a gaso ac’hanoc’h e Brest hag an tro-war-droioù e deroù an XXvet kantved. Gant ur groc’henn azen livet e ruz hag an titl alaoueret eo goloet al levr-mañ.

Follennata geriadurioù galleg-brezhoneg, levrioù gant beskont Kervaker pe testenioù avielourien ar XVIIvet kantved e Breizh, e brezhoneg anat deoc'h. Bez eo amañ levrioù eus hon dalc'had bet niverelaet gant ensavadurioù all pe a zeu da glokaat hon dastumadoù.

Deuit da zizoleiñ beg Breizh dre sell pe oberennoù arzourien ha pa vefent eus ar vro pe o tremen hepken

Pinvikaat a raio an dastumad a-hed ar bloaz gant teulioù Victor Segalen, ar vreudeur Ozanne pe c'hoazh Saint Pol Roux.

Grit anaoudegezh gant hon dalc'had skeudennoù : plakennoù gwer bet digant ur penn bras en XXvet kantved : Marcel Bories.

Kemerit perzh e dizoloadennoù bras pe vihan dre levrioù-bourzh, rentaoù-kont beajoù ergerzhourien ha kement 'zo.